Si San Agustin ang pagkukuhanan natin ng inspirasyon para sa homiliyang ito. Minsan, naisulat niya sa kanyang CONFESSIONES, na sa gitna ng pananalangin niya sa Diyos, nasabi niya: “Panginoon, mas malalim na di hamak ang pagkilala mo sa akin kaysa pagkilala ko sa sarili ko,” o “mas alam mo kaysa sa akin ang nasa sariling kalooban ko.” Sa Latin “Interior intimo meo et superior summo meo.” Sa Ingles, You are closer to me than I am to myself.
Ang ating Gospel reading ngayon ay ang sagot ni Hesus sa pakiusap ng kanyang mga alagad na turuan daw sila kung paano manalangin. Kay Hesus, ang mas importante sa pananalangin ay hindi naman ang sasabihin o dadasalin natin kundi ang pagtingin natin sa relasyon o kaugnayan ng Diyos sa atin.
Ganito ang punto ni Hesus sa itinuro niya tungkol sa pananalangin: Huwag kayong magdasal sa Diyos na para bang napakalayo niya, na para bang kailangan pa siyang hikayatin na lumapit sa atin sa pamamagitan ng maraming mga salita. Na para bang kailangang muna siyang alayan akitin o amuin o alayan maraming regalo o sakripisyo. Para kay Hesus, ang pinakaunang dapat mabago sa ating pananalangin ay ang ating pananaw sa Diyos at sa sarili natin kapag lumalapit tayo sa kanya. Mahalagang alam natin kung sino tayo sa kanya.
Hindi naman tayo mga alipin na kailangang magmakaawa sa kanya na para ba siyang isang malupit na amo o makapangyarihan hari. Sa ating ebanghelyo, dalawang talinghaga ang ginagamit ni Hesus para ipaunawa niya sa atin kung sino ba tayo sa harapan ng Diyos. Una, tumawag daw tayo sa Diyos kung paanong tumatawag ang isang munting bata sa kanyang tatay. Ikalawa, makitungo daw tayo sa Diyos katulad ng pakikitungo ng kaibigan sa kaibigan.
Simulan natin sa una: ang anak na tumatawag sa magulang. Noong seminarista pa ako, nag-compose ako ng kakaibang version ng Ama Namin. Ginawa kong TATAY NAMIN. Tumawa lang ang mga parokyano, ayaw nilang kantahin, masagwa daw. E ganoon ang itinuro ni Hesus sa ebanghelyo. Sa pagdarasal ng tao sa Diyos, ang mungkahi ni Hesus na itawag sa Diyos kung sa Ingles ay hindi “Our Father” kundi “Our Daddy,” Kung sa Kastila, hindi “Padre Nuestro” kundi “Papa Nuestro.” Kaya sa Tagalog, hindi “Ama Namin” kundi “Tatay Namin.” Katulad baga ng malambing o makarinyong pagtawag ng isang bata sa tatay niya.
Para kay Hesus, hindi tayo magkakaroon ng lakas ng loob na tumawag nang ganoon sa Diyos kundi sa pamamagitan ng Espiritu Santo. Kaya sinabi niya, “Kung ang mga tatay natin dito sa lupa hindi nila matiiis na hindi maibigay ang mga pangangailangan ng kanilang mga anak bago pa nila hilingin ang mga ito, ang Diyos pa kaya ang makatitiis na hindi pagkalooban ng Espiritu Santo ang mga anak niya na humihingi nito sa kanya?”
Bukod-tanging ang Espiritu Santo ang magpapalakas ng ating loob na maging palagay ang loob sa ating kaugnayan sa Diyos, katulad ng anak na palagay ang loob sa kanyang tatay. Ito ang tinutukoy ni San Pablo na diwa ng pagiging “anak na inampon.” Sabi niya sa Romans 8, 14-17, “Ang mga ginagabayan ng Espiritu ng Diyos ay mga anak ng Diyos. Hindi kayo tumanggap (aniya) ng espiritu ng pagkaaalipin lubhang kayo’y bumalik sa pagkatakot. Ang tinanggap ninyo ay ang diwa ng pagiging mga anak na inampon, diwang pumupukaw sa ating kalooban na tumawag sa Diyos bilang “Tatay.”
Ang Espiritu Santong kumikilos sa ating kalooban ang nagpapatotoo na mga anak nga tayo ng Diyos, at kung anak ay mga tagapagmana ng Diyos, kapwa tagapagmana ni Kristo, kung maging handa lang tayo na magdusang kasama niya, upang tayo rin ay makiisa sa kanyang kaluwalhatian.”
Takot ang batayan ng relasyon ng alipin sa kanyang amo, hindi tulad ng sa anak. Ang sa anak ay pag-ibig sa kanyang tatay. Ito ang sinabi ni San Juan sa kanyang unang sulat 4,18: “Walang pagkatakot sa pag-ibig. Iwinawaksi ng ganap na pag-ibig ang pangamba dahil ito’y nagmumula sa takot na maparusahan. Kaya ang pinaghaharian pa rin ng takot ay hindi pa lubos na umiibig.” Kung takot pa rin ang nag-uudyok sa atin na sumunod sa batas, wala pa ring pag-ibig. Sabi nga ni San Juan sa kanyang Unang Sulat, Jn 4:19, “Tayo ay nagmamahal dahil siya ang unang nagmahal sa atin.”
Hindi naman natin matututuhang mahalin ang Diyos bilang anak sa ama, kundi sa pamamagitan ni Kristo Hesus, ang bugtong na anak ng Diyos. Kaya lahat ng panalangin natin, bilang mga Kristiyano ay hinihiling natin SA NGALAN NI HESUS.
Ang pangalawang modelo ng pakikipag-ugnay sa Diyos ay kaibigan sa kaibigan. Ito ang narinig nating talinghagang sa ebanghelyo tungkol sa kaibigang may lakas ng loob na gisingin ang kaibigan sa gitna ng gabi para humiram ng pagkaing ipapakain sa kanyang bisita.
Sa ating unang pagbasa, kahit magalang makiusap si Abraham, para siyang kaibigan na nakikipag-usap sa kaibigan. Malakas ang loob niya na makipagtawaran sa Diyos dahil iniisip niya ang kapakanan ng kanyang kamaganak na si Lot kung sakaling maparusahan ang Sodom at Gomorrah at madamay sila. Ayon sa kuwento, nakatayo nang malapit ang Panginoon kay Abraham. At lumapit pa nang konti itong si Abraham at pabulong na nagtanong, “Maatim mo ba kung madamay ang mga walang kasalanan sa pagparusa mo sa mga may kasalanan? Paano kung may 50 kataong walang kasalanan?”
Ganoon ang kaibigan sa kaibigan. Nagsasabi nang tapat. Dahil palagay ang loob, kaya niyang buksan ang nasa loob niya sa kanyang kaibigan. Kaya niya itong pagsabihan o sumbatan.
Minsan, nagreklamo daw si Santa Teresa de Avila sa Panginoon. Tinanong niya kung bakit hinahayaan siya ng Diyos na magdusa nang labis-labis. Ang sabi daw ng Diyos sa kanya, “Kasi, kaibigan kita.” At ito naman ang mabilis na sagot niya, “Kaya naman pala kakaunti lang ang iyong mga kaibigan!”
Si Hesus mismo, nasabi rin niya sa kanyang mga alagad, “Hindi na alipin ang tawag ko sa inyo sapagkat hindi alam ng alipin ang ginagawa ng kanyang amo. Sa halip, kaibigan ng turing ko sa inyo.” (Jn 15:15)
Minsan, kahit masakit, kaya mong tanggapin kapag galing sa isang taong mahal sa iyo. Katulad ng magkapatid na Martha at Maria na kapwa nagpahayag ng sama ng loob kay Hesus tungkol sa pagkamatay ng kanilang kapatid: “Kung nandito ka lang hindi sana namatay ang aming kapatid.” At imbes na mangatuwiran pa siya, nilunok na lang niya ang mapait na sumbat ng magkapatid at nakiisa sa kanilang pag-iyak at pagluluksa.
May paborito akong dasal sa Bibliya. Magandang baunin ito at balik-balikan para sa tamang paraan ng pananalangin. Ito ang Salmo 139. Ganito ang pahayag ng manunulat sa kanyang panalangin, “Panginoon alam mo ang nasa puso ko at kilala mo ako, alam mo kung kailan ako uupo o tatayo, alam mo rin kung ano ang iniisip ko … batid mo ang pag-uugali ko. Bago ko pa bigkasin ang isang salita alam mo na ang sasabihin ko. Nariyan ka sa likuran ko at sa unahan ko, nariyan ka sa tabi ko. Nariyan ka’t laging nakapalibot sa akin, hawak-hawak mo ang kamay ko. Bago pa ako isilang, naroon ka na, ikaw ang bumuo sa akin sa sinapupunan ng aking ina.”
Homiliya ni Bishop Pablo Virgilio David ng Kalookan para sa Ika-17 Linggo ng Karaniwang Panahon, 24 ng Hulyo 2022, Lk 11:1-13
